THÉP MIỀN NAM - VNSTEEL vào guồng chuyển đổi xanh

 Tại Việt Nam, nơi ngành thép đóng vai trò chiến lược trong phát triển hạ tầng và công nghiệp, những doanh nghiệp tiên phong đã và đang từng bước thích ứng với tiêu chuẩn quốc tế về phát thải, môi trường và phát triển bền vững. Công ty TNHH MTV Thép Miền Nam – VNSTEEL (Thép Miền Nam – VNSTEEL) trực thuộc Tổng công ty Thép Việt Nam – CTCP là một doanh nghiệp như thế. Không chỉ nổi bật bởi sản lượng ổn định và hệ sinh thái sản xuất khép kín, Thép Miền Nam - VNSTEEL còn đang âm thầm chuyển mình để trở thành một “nhà sản xuất thép xanh” đúng nghĩa, với những hành động cụ thể, có đầu tư bài bản và cam kết rõ ràng.

Khi nhắc đến “thép xanh”, nhiều người vẫn hình dung đó là thép có lượng phát thải thấp hoặc thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, khái niệm này ngày càng được hiểu theo nghĩa rộng hơn – không chỉ dừng ở sản phẩm, mà là tổng thể hệ sinh thái sản xuất và quản trị hướng đến phát triển bền vững.

Cụ thể, để được công nhận là “thép xanh”, sản phẩm và doanh nghiệp sản xuất cần đáp ứng đồng thời nhiều yếu tố như: Áp dụng công nghệ luyện – cán hiện đại: lò điện hồ quang (EAF), hệ thống khử carbon bằng hydrogen hoặc điện tái tạo; Sử dụng nguyên liệu tái chế (phế liệu kim loại) thay vì khai thác tài nguyên mới; Đạt chứng nhận môi trường – năng lượng – khí nhà kính: ISO 14001, ISO 50001, ISO 14064, EPD… Quản lý chặt chẽ khí thải, nước thải, chất thải rắn; kiểm kê phát thải CO2 định kỳ.

Trong bối cảnh toàn cầu hiện nay, việc chuyển đổi sản xuất theo hướng xanh, sạch không còn là một xu hướng tự nguyện, mà đã trở thành mệnh lệnh chuyển đổi mang tính bắt buộc đối với ngành thép – một trong ba ngành công nghiệp có lượng phát thải lớn nhất thế giới (chiếm khoảng 7–9% tổng CO₂ toàn cầu, theo IEA).

Đặc biệt, các quốc gia và khu vực phát triển đang đưa ra hàng loạt cơ chế chính sách “lọc xanh” chuỗi cung ứng, điển hình như CBAM – Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon của Liên minh châu Âu, dự kiến bắt đầu thu thuế carbon vào năm 2026. Cùng lúc, thị trường tài chính toàn cầu cũng ngày càng ưa chuộng các doanh nghiệp có báo cáo ESG rõ ràng, quản trị rủi ro môi trường tốt, phát thải minh bạch và cam kết Net Zero.

Tất cả những yếu tố đó đang tạo ra áp lực ngày càng lớn lên các doanh nghiệp thép Việt Nam. Bài toán đặt ra không còn là “có nên xanh hóa hay không”, mà là “làm thế nào để chuyển đổi kịp thời mà vẫn đảm bảo năng lực cạnh tranh về chi phí và chất lượng?”

Tại Việt Nam, Thép Miền Nam – VNSTEEL là một trong những đơn vị đi đầu trong việc hiện thực hóa khái niệm “thép xanh” thành hành động cụ thể. Với tầm nhìn phát triển bền vững và chiến lược đầu tư rõ ràng, Công ty đã chủ động nâng cấp dây chuyền, đầu tư đồng bộ từ thiết bị, công nghệ lò điện hồ quang (EAF) từ tập đoàn hàng đầu thế giới Danieli – Ý cùng hệ thống xử lý môi trường hiện đại, thực hiện kiểm kê khí nhà kính, kiểm toán năng lượng, kiểm soát phát thải theo thời gian thực và từng bước xây dựng hệ thống sản xuất – quản trị theo chuẩn quốc tế.

Không chờ đến khi các quy định môi trường quốc tế trở thành bắt buộc, theo sát lộ trình chuyển đổi sản xuất xanh, Thép Miền Nam - VNSTEEL đã sớm xác định rõ định hướng: phải làm thép theo cách có trách nhiệm - trách nhiệm với môi trường, với cộng đồng, và với chính tương lai của ngành.

Ông Lê Việt - Tổng giám đốc Công ty nhấn mạnh: “Sản xuất thép không chỉ cần đạt chất lượng mà còn phải thân thiện với môi trường, tiết kiệm tài nguyên, ứng dụng công nghệ tiên tiến và đặt trách nhiệm xã hội lên hàng đầu. Đó là con đường bắt buộc nếu chúng ta muốn tồn tại bền vững trong kỷ nguyên mới.”

Triết lý đó được cụ thể hóa bằng hàng loạt quyết sách đầu tư bài bản ngay từ những năm đầu 2010. Tiêu biểu như việc chuyển đổi nhiên liệu từ FO sang khí thiên nhiên, giúp giảm đáng kể lượng phát thải CO2 và khí độc. Hệ thống xử lý khí thải lò điện hồ quang được đầu tư hơn 42 tỷ đồng, liên tục cải tiến từ 2017 đến 2020, với lưu lượng hút bụi lên tới 1.560.000 m³/giờ, trang bị 4.140 túi lọc vải, đảm bảo khí thải đạt QCVN 51:2017 trước khi thải ra môi trường.

Cùng với đó, doanh nghiệp đầu tư đồng bộ vào hệ thống xử lý nước thải - nước mưa - nước sinh hoạt, đặc biệt là khu vực bãi phế liệu, nơi thường tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm cao. Công suất xử lý hiện tại đạt tới 950 m³/ngày đêm, toàn bộ nước thải được xử lý đạt tiêu chuẩn QCVN 40:2011/BTNMT, được giám sát trực tuyến và truyền dữ liệu về Sở Tài nguyên & Môi trường Bà Rịa - Vũng Tàu 24/7.

Về quản lý chất thải rắn và chất thải nguy hại, Công ty thực hiện nghiêm túc các quy định: phân loại, lưu giữ theo mã chất thải, bàn giao cho đơn vị có giấy phép, đồng thời tổ chức đào tạo định kỳ cho người lao động về an toàn môi trường và vận hành thiết bị xử lý.

Không dừng lại ở quản lý, Thép Miền Nam - VNSTEEL còn đầu tư vào chuỗi giá trị xanh như: Ứng dụng phần mềm ERP - ROSY quản lý đồng bộ sản xuất - kho - bán hàng - tài chính; Áp dụng hệ thống văn phòng điện tử Workit tinh gọn quy trình, giảm giấy tờ, tăng tốc độ xử lý; Kiểm soát chặt chẽ tiêu hao điện - nước - dầu - oxy - nhiệt trong từng khâu sản xuất; Phòng thử nghiệm đạt chuẩn ISO/IEC 17025:2017, hỗ trợ truy xuất chất lượng sản phẩm theo lô, từng cuộn, từng thanh.

Tất cả những điều đó tạo nên một hệ thống sản xuất không chỉ hiện đại và hiệu quả, mà còn xanh hơn, sạch hơn và minh bạch hơn, đáp ứng kỳ vọng của thị trường và tiêu chuẩn của tương lai.

Để sản xuất thép thực sự “xanh”, việc xử lý chất thải, giảm tiêu hao hay áp dụng ISO mới chỉ là những bước đi bề nổi. Cái gốc nằm ở đổi mới tư duy sản xuất - mà cụ thể là đầu tư nghiên cứu phát triển (R&D) và kiểm kê phát thải carbon như một phần tất yếu trong quản trị vận hành.

Tại Thép Miền Nam - VNSTEEL, công tác R&D không phải là khẩu hiệu mà là hành động có lộ trình và có ngân sách rõ ràng, không dàn trải, tập trung vào giá trị thực tiễn như: phát triển các sản phẩm theo yêu cầu tiêu chuẩn quốc tế, đáp ứng cả thị trường trong nước và xuất khẩu; Tối ưu tiêu hao năng lượng, cải tiến thiết bị nhằm tận dụng nhiệt dư, giảm thời gian luyện – cán, kéo dài tuổi thọ máy móc; Xây dựng hệ thống đo đếm và kiểm soát phát thải nội bộ, hướng tới minh bạch carbon cho từng lô sản phẩm.

Bên cạnh đó, phong trào sáng kiến cải tiến kỹ thuật được triển khai mạnh mẽ trong toàn Công ty với nhiều đề tài sáng kiến được công nhận và khen thưởng, tạo khí thế thi đua nghiên cứu, đổi mới từ chính người lao động trực tiếp. Đây là minh chứng cho cách Thép Miền Nam - VNSTEEL đang chuyển từ “đầu tư công nghệ bên ngoài” sang “nuôi dưỡng đổi mới bên trong”, một chiến lược bền vững và ít phụ thuộc.

Song song với R&D là bước đi quan trọng về minh bạch phát thải: kiểm kê khí nhà kính. Năm 2024, Thép Miền Nam đã hoàn thành báo cáo kiểm kê theo hướng dẫn của Bộ Tài nguyên & Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), bao gồm phạm vi phát thải trực tiếp (Scope 1) và gián tiếp (Scope 2). Dữ liệu được thu thập từ hàng chục điểm giám sát trong nhà máy: điện, khí nén, oxy, nhiệt, nước, khí thải...

Không dừng ở báo cáo, doanh nghiệp còn chủ động triển khai giải pháp khuyến nghị từ kiểm toán năng lượng 2023, như: Lắp đặt biến tần cho bơm nước, motor khí nén; Thay motor IE2 bằng motor hiệu suất cao IE3–IE4; Hệ thống điều khiển trung tâm cho khí nén; Tận dụng triệt để phôi nóng để giảm tiêu thụ điện.

Những bước đi này không chỉ giúp giảm chi phí vận hành, mà còn tạo lợi thế cạnh tranh dài hạn khi các thị trường bắt đầu đánh giá sản phẩm dựa trên dấu chân carbon, thay vì chỉ nhìn vào giá thành hay chất lượng cơ học.

Không thể có một nhà máy thép xanh thực thụ nếu chỉ đầu tư vào thiết bị. Điều quan trọng nhất nằm ở con người – những người làm chủ công nghệ, vận hành thiết bị, giữ gìn tiêu chuẩn và lan tỏa giá trị của sự bền vững. Với Thép Miền Nam, xây dựng văn hóa xanh chính là nền tảng cốt lõi để hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững.

Trên mặt đất nhà máy, sự thay đổi thể hiện rõ trong từng chi tiết: nền xưởng sạch bóng, bãi nguyên liệu bê tông hóa, bụi được kiểm soát bằng hệ thống phun sương và tưới nước tự động, cây xanh được trồng thêm mỗi quý, cảnh quan ngày một thân thiện hơn với cả người lao động lẫn cộng đồng xung quanh. Nhưng quan trọng hơn, đó là sự thay đổi trong ý thức, hành vi và trách nhiệm của từng cán bộ, công nhân viên.

Công ty triển khai đào tạo nội bộ thường xuyên về an toàn – môi trường – phát thải, lồng ghép vào chương trình nâng cao nghiệp vụ, nâng bậc tay nghề, kỹ năng quản lý. Bên cạnh đó, những nội dung về tiết kiệm điện, kiểm soát chất thải, tối ưu vận hành cũng được đưa vào như tiêu chuẩn làm việc hằng ngày. Mỗi người không chỉ là một công nhân, mà là một “người gác cửa” cho thương hiệu và uy tín của Thép Miền Nam - VNSTEEL.

Trong các buổi đánh giá ISO hay kiểm tra hiện trường, nhiều chuyên gia bên ngoài đều ghi nhận tinh thần “gọn gàng – sạch sẽ – chủ động – có trách nhiệm” tại từng phân xưởng. Đó không chỉ là kết quả của việc tuân thủ quy trình, mà còn là minh chứng cho một văn hóa doanh nghiệp tự thân xanh hóa, chứ không chỉ xanh trên giấy.

Trong một ngành vốn được xem là “xám” bởi phát thải lớn và tiêu tốn tài nguyên, Thép Miền Nam - VNSTEEL đang từng bước chứng minh rằng sản xuất thép không nhất thiết phải đi ngược với môi trường. Nếu biết đầu tư đúng hướng, thay đổi từ gốc và kiên định với giá trị bền vững, ngành thép hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu cho công nghiệp tuần hoàn – nơi chất lượng sản phẩm đi song hành với trách nhiệm môi trường và giá trị xã hội.

Hành trình ấy chắc chắn không dễ dàng, đòi hỏi nguồn lực, thời gian và cả sự dũng cảm lựa chọn con đường khó hơn.

Minh Thuỷ - Hồ Nga - Đậu Đậu - tapchicongthuong.vn

Tin tức khác